Κείμενο υποδοχής

If I had to choose between music, dance or photography, I would choose all three, for I am enchanted with music, thrilled by dance and redeemed by photography!
Αν έπρεπε να διαλέξω ανάμεσα στη μουσική, το χορό και τη φωτογραφία, θα επέλεγα και τις τρεις τέχνες. Η μουσική με μαγεύει, ο χορός με ενθουσιάζει και η φωτογραφία με λυτρώνει!...

Πέμπτη 31 Μαρτίου 2011

Αφιέρωμα στον Ιάκωβο Καμπανέλλη (μέρος δεύτερο) / Tribute to Iakovos Kambanellis (part two)

"Ιστορία και Μνήμη: ΜΑΟΥΤΧΑΟΥΖΕΝ"

Της Ξένης Δ. Μπαλωτή
Ιστορικός  Πανεπιστημίου Σορβόνης (Paris IV)
 
«Κορίτσι με τα φοβισμένα μάτια / κορίτσι με τα παγωμένα χέρια 
άμα τελειώσει ο πόλεμος μη με ξεχάσεις…»[1]
Μνήμη, η πρώτη ύλη της ιστορίας. Προφορική ή γραπτή, αποτελεί την πηγή απ΄όπου αντλούν οι ιστορικοί τις πληροφορίες τους. Βέβαια, η ιστορία θεωρείται, και όχι άδικα, πως συνδιαλέγεται με το παρελθόν και πως υπόκειται στις κοινωνικές, ιδεολογικές και πολιτικές δομές μέσα στις οποίες εργάζονται οι ιστορικοί. Γι’αυτό το τιτάνιο έργο των ιστορικών έγκειται, όπως έχει πει ο Τζιρολάμο Αρνάλντι, εις το «να απελευθερωθεί η ιστορία από το παρελθόν» της και να μην γίνει «το παρελθόν φορτίο της ιστορίας», όπως θεωρεί ο Χέγκελ.[2]
Από τη γέννησή της, με τον Ηρόδοτο, τον 5ο αι.π.Χ., η ιστορική επιστήμη προσδιορίζεται σε σχέση με την πραγματικότητα που προκύπτει από την «έρευνα», από την «μαρτυρία». Αυτή άλλωστε είναι και η εξήγηση της λέξης «ιστορία». Η ιστορία λοιπόν ξεκίνησε ως αφήγηση, η αφήγηση αυτού που μπορεί να πει : «είδα, άκουσα να λένε». Η έννοια της ιστορίας-αφήγησης, της ιστορίας-μαρτυρίας δεν έπαψε ποτέ να υπάρχει καθ’ όλη τη διάρκεια της εξέλιξης της ιστορικής επιστήμης.
Από αυτή την οπτική μπορεί να προσεγγισθεί το βιβλίο  του Ιάκωβου Καμπανέλλη «Μαουτχάουζεν», ως ιστορία-αφήγηση, ιστορία-μαρτυρία  των  γεγονότων της περιόδου 1940-1945.
Γιατί το «Μαουτχάουζεν» δεν είναι «ένας ύμνος στη ζωή και στον έρωτα», όπως έγραψε ο μουσικοκριτικός Andreas Brandes, αλλά «Η ανάγκη να μιλήσω για την ματαιότητα των θυσιών, και του άδικου αίματος που χύθηκε από τόσους αθώους ανθρώπους και που δεν έγινε δίδαγμα. Αυτός ήταν ο σκοπός μου. Και το συμπέρασμα παραμένει ακόμη το ίδιο : δεν διδασκόμεθα και επαναλαμβάνουμε τα ίδια λάθη,» λέει ο Ιάκωβος Καμπανέλλης.



[1]  Από το ποίημα του Ι.Καμπανέλλη «Άμα τελειώσει ο πόλεμος», κύκλος « Μπαλάντα του Μαουτχάουζεν»
[2]  βλ.  Jacques Le Goff : «Histoire et mémoire», Paris 1988, p. 11

Μαουτχάουζεν - Μ. Θεοδωράκης & Ι. Καμπανέλλης
Τραγουδούν: Μ.Φαραντούρη, Π.Πανδής, Αφρ.Μάνου



Διαβάστε ολόκληρη τη συνέντευξη


-Γιατί γράφτηκε το «Μαουτχάουζεν» ;
Ι.ΚΑΜΠΑΝΕΛΛΗΣ: «Είναι ένα χρονικό που άρχισε να γράφεται λίγους μήνες αφ’ότου γύρισα, δηλ. το 1945.  Όλοι ήθελαν να τους λέω τα όσα έζησα και είδα στο στρατόπεδο. Επί μήνες και συχνά πυκνά έλεγα τις τρομακτικές εκείνες ιστορίες που ήταν ακόμα ολοζώντανες στη μνήμη μου, στις αισθήσεις μου. Και με το να τις αφηγούμαι συνεχώς συντηρούσα την αμεσότητά τους, τις λεπτομέρειές τους, τους διαλόγους, ενώ ταυτόχρονα συνειδητοποιούσα ακόμη πιο πολύ τη σημασία της εμπειρίας μου… Πολλοί μου λέγανε «αυτά πρέπει να τα γράψεις». Είχα ήδη κρατήσει κάποιες σημειώσεις, πριν φύγω απ’το Μαουτχάουζεν. Στρώθηκα στο γράψιμο και πολύ γρήγορα μαζεύτηκε ένας σωρός από χειρόγραφα. Φυσικά σαν γραφή ήταν φλύαρη και άτεχνη, ήταν όμως παραστατική, όσο οι προφορικές μου αφηγήσεις, και κυρίως ποτισμένη με τα συναισθήματα εκείνης της ώρας. Ήταν οι μύθοι του πόνου, του τρόμου, του μαρτυρίου της ελπίδας, της παράνοιας σ’ένα τέτοιο στρατόπεδο.
Έγραψα το Μαουτχάουζεν με σκοπό να μιλήσω για την ματαιότητα  όλων αυτών των θυσιών που είχαν γίνει, του αίματος που είχε χυθεί και που ωστόσο δεν έγιναν διδάγματα για τους ανθρώπους.
 Το βιβλίο αυτό δεν θα μπορούσα να το ξαναγράψω. Γιατί δεν ξαναγράφεται μία πραγματικότητα. Δεν πρόκειται για ένα βιβλίο θεωρίας, για ένα μελέτημα. Είναι μία καταγραφή τετελεσμένων γεγονότων. Έτσι έγιναν και έτσι καταγράφηκαν.
Το βιβλίο κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Θεμέλιο» το Δεκέμβριο του 1965. Μετά τη δολοφονία του Κέννεντυ, τον Νοέμβριο του 1963 και λίγο αργότερα την πτώση του Κρούτσεφ, οι ψυχροπολεμικές εντάσεις ξανάρχισαν, η ειρήνη δεν τα πήγαινε καθόλου καλά…. Θυμήθηκα τα χειρόγραφά μου… Ξανάγραψα δυο επεισόδια και τα έδωσα στην εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ. Δημοσιεύθηκαν στα κυριακάτικα φύλλα της  κι η αίσθηση ήταν μεγάλη. Μου ζητήθηκε να δώσω κι άλλα. Ρίχτηκα να τα ξαναγράψω όλα από την αρχή. Έγραφα και ταυτόχρονα δημοσιεύονταν στα καθημερινά φύλλα της εφημερίδας. Έτσι προέκυψε το βιβλίο !
-Πως γράφτηκε η ιστορία του στρατοπέδου Μαουτχάουζεν;[1]
Ι.ΚΑΜΠΑΝΕΛΛΗΣ: Η κατασκευή του στρατοπέδου αποφασίστηκε το 1938, λίγες εβδομάδες μετά την προσάρτηση της Αυστρίας. Το Μαουτχάουζεν ήταν, τότε, μία μικρή ήρεμη πόλη, 145 χλμ από τη Βιέννη. Σύμφωνα με τις προδιαγραφές, το στρατόπεδο έπρεπε να βρίσκεται μακριά από την κατοικημένη περιοχή και τα άμεσα βλέμματα των κατοίκων. Έτσι, το στρατόπεδο του Μαουτχάουζεν κτίσθηκε 3 χλμ έξω από την πόλη, επάνω σε ένα λόφο στις πλευρές του οποίου βρισκόταν ένα λατομείο που εθεωρείτο από τα μεγαλύτερα της Ευρώπης. Το στρατόπεδο, αρχικά προοριζόταν για να δεχθεί έως 3000 κρατουμένους, αλλά  …. δέχθηκε συνολικά 230.000 ! Εκεί, υπολογίζεται πως έχασαν τη ζωή τους περίπου 100.000 άνθρωποι. Το στρατόπεδο του Μαουτχάουζεν πέρασε στον έλεγχο των αμερικανών στις 7 Μαΐου 1945.
Στα όρια του στρατοπέδου, που τελικά έφθασαν τα 80 εκτάρια, υπήρχαν : κρεματόριο, θάλαμος αερίων, πλατεία προσκλητηρίου κρατουμένων, παράγκες κρατουμένων κά.
Οι παράγκες των κρατουμένων ήταν χωρισμένες ανά εθνικότητα. Οι Έλληνες κρατούμενοι συνυπήρξαν για λίγο καιρό με τους Εβραίους γιατί το στρατόπεδο αυτό ήταν κυρίως για αιχμαλώτους πολέμου, πολιτικούς κρατούμενους κάθε λογής από όλη την Ευρώπη. Για τους Εβραίους υπήρχαν άλλα στρατόπεδα. Τους πήγαιναν κυρίως προς την Πολωνία.

-Πως ήταν μία τυπική ημέρα στο στρατόπεδο
Ι.ΚΑΜΠΑΝΕΛΛΗΣ: Η ημέρα ξεκινά με το εγερτήριο. Πρώτη υποχρέωση ήταν να στρωθούν τα κρεβάτια στην εντέλεια. Για λόγους πειθαρχίας δεν έπρεπε να υπάρχει κανένα τσαλάκωμα στην κουβέρτα. Ακολουθούσε η στοιχειώδης καθαριότητα και εν συνεχεία μπαίναμε στη σειρά για να πάρουμε την καραβάνα με τον καφέ, δηλ...ένα μαύρο ζουμί. Μετά από λίγο παρατασσόμασταν στην πλατεία και περιμέναμε το προσκλητήριο κατά παράγκα, -κάθε παράγκα είχε 500 άτομα,- ώστε να μετρηθούν όλα τα άτομα και να γίνει αναφορά ότι ήταν όλοι παρόντες, αυτές οι χιλιάδες, και να αρχίσουν να βγαίνουν τα συνεργεία.  Άλλοι πήγαιναν στο λατομείο, άλλοι στη σιδηροδρομική γραμμή, άλλοι στα χωράφια, άλλοι πήγαιναν να κτίσουν κάτι κ.ά. Το μεσημέρι, τα συνεργεία που δούλευαν πολύ μακριά, - υπήρχαν συνεργεία που πήγαιναν σε απόσταση έως και 7 χλμ, - δεν επέστρεφαν στο στρατόπεδο. Αυτά έπαιρναν μαζί τους το ψωμί για να φάνε εκεί. Τα άλλα συνεργεία επέστρεφαν και γινόταν πάλι η ίδια διαδικασία : παράταξη, μέτρημα, μετά από 1 ώρα πάλι έξοδος για τα συνεργεία που πήγαιναν για δουλειά και επέστρεφαν το απόγευμα. Οι ώρες των παραπάνω ενεργειών οριζόντουσαν ανάλογα με την εποχή. Όταν χειμώνιαζε, η μεσημεριανή διακοπή ήταν μικρότερη για να μην υπάρξουν συνεργεία που θα  επέστρεφαν μέσα στο σκοτάδι. Και πάλι... η μεγάλη παράταξη του συνόλου των κρατουμένων στην πλατεία, το μέτρημα  και η αναφορά με τον ημερήσιο αριθμό των νεκρών. Εάν ήταν ημέρα εκτελέσεων, γινόντουσαν και οι εκτελέσεις τις οποίες παρακολουθούσαν όλοι ... για παραδειγματισμό! Μετά απ’ αυτές, μοιραζόταν το βραδινό φαγητό. Το μεσημεριανό φαγητό ήταν μία λαχανόσουπα. Την τρώγαμε...αλλά ήταν κάτι το απεχθές γιατί ότι χαλασμένο ή σάπιο υπήρχε το ρίχνανε στη σούπα των κρατουμένων. Το βράδυ μοιραζόταν λίγο ψωμί, λίγο τυρί, σαλάμι, μαργαρίνη και υπήρχαν μία με μιάμιση ώρα ελεύθερου χρόνου, ας τον πούμε ελεύθερο χρόνο, και μετά ηχούσε η καμπάνα....Σιωπή, σκότος. Και ξανά τα ίδια την επόμενη ημέρα... και εάν ζούσες..την μεθεπόμενη ημέρα κέ. Και μετά στο κρεβάτι, αφού συνειδητοποιούσαμε ότι ζήσαμε και σήμερα, γιατί κάθε στιγμή για εμάς ήταν στιγμή ενός μελλοθάνατου, άρχιζαν οι σκέψεις, οι αναμνήσεις και η κατά φαντασία δραπέτευση !
Το Λατομείο και η Σκάλα
Κάθε πρωί, μετά το κάλεσμα, οι άνθρωποι που δούλευαν σ’ αυτό το λατομείο στοιχίζονταν ανά πέντε, με τα χέρια κολλημένα στο σώμα, παρέλαυναν μπροστά από τον διοικητή και με συνοδεία φυλάκων και σκυλιών έφευγαν από το στρατόπεδο για το λατομείο. Εκεί μάθαιναν καλά τι σήμαινε λατομείο και τι ήταν η «σκληρή εργασία». Κατέβαιναν τρέχοντας τα σκαλιά του λατομείου, έφταναν τρέχοντας τα 200 μέτρα πιο πέρα, τους φόρτωναν ένα αγκωνάρι στη ράχη, γύριζαν τρέχοντας στη σκάλα, ανέβαιναν τα 186 σκαλιά και, τρέχοντας πάλι, πήγαιναν μισό χιλιόμετρο πιο μακριά. Αυτό γινόταν δέκα ώρες κάθε μέρα. Πληγώνονταν οι ώμοι, τα πόδια, τα σωθικά. Όποιος παραπατούσε πέθαινε !
Από μία εμπειρία στο λατομείο και στη σκάλα προέκυψε ένα από τα γνωστά ποιήματα του «Μαουτχάουζεν» ο «Αντώνης», όπου περιγράφεται το περιστατικό :
«Εκεί στη σκάλα την πλατιά / στη σκάλα των δακρύων 
στο Βίνερ Γκράμπεν το βαθύ / στο λατομείο των θρήνων.
Εβραίοι κι αντάρτες περπατούν/ Εβραίοι κι αντάρτες πέφτουν
  βράχο στη ράχη κουβαλούν / βράχο σταυρό θανάτου.

Εκεί ο Αντώνης τη φωνή / φωνή φωνή ακούει
ω καμαράντ, ω καμαράντ / βοήθα ν’ανέβω τη σκάλα.
Μα εκεί στη σκάλα την πλατιά / και στων δακρύων τη σκάλα
τέτοια βοήθεια είναι βρισιά / τέτοια σπλαχνιά κατάρα.

Ο Εβραίος πέφτει στο σκαλί / και κοκκινίζει η σκάλα
κι εσύ λεβέντη μου έλα εδώ / βράχο διπλό κουβάλα.
Παίρνω διπλό, παίρνω τριπλό / μένα με λένε Αντώνη 
κι αν είσαι άντρας, έλα εδώ / στο μαρμαρένιο αλώνι.

-Και πως μπορούσε ο κρατούμενος να αντεπεξέλθει, ψυχολογικά,  σ’αυτήν την κατάσταση ;
Ι.ΚΑΜΠΑΝΕΛΛΗΣ:Έπρεπε να προσαρμοστούμε στον δολοφονικό παραλογισμό, στην κόλαση εφόσον ξέραμε ότι ο καθημερινός μας βίος είναι η τρέλα. Η παραφροσύνη. Στο στρατόπεδο γνώρισα τον Τσέχο Τέοντορ Τρόσκα. Μου είπε πως στο Μαουτχάουζεν πρέπει να ’χω θάρρος. «Στα πάντα ή αντίδρασή σου πρέπει να είναι θάρρος». Το ίδιο βράδυ γνώρισα τον Γιοζέφ Μπαλλίνα. Μου είπε : «Εδώ μέσα για να γλιτώσεις, χρειάζεται μία κρούστα τρέλας γύρω στο μυαλό… Κοντολογίς, πρέπει να φροντίσεις να τρελαθείς λιγάκι. Πρόσεχε μην σου κολλήσει το «γιατί ;» Γιατί να δουλεύω έτσι; Γιατί να με δέρνουν έτσι; Γιατί να με ορίζουν έτσι; …Ήρθες σ’ έναν «άλλο» κόσμο… Κατάλαβέ το ! Άρχισε, λοιπόν, να βάζεις την κρούστα γύρω στο μυαλό σου…»
-Πιστεύετε πως οι Γερμανοί γνώριζαν τι συνέβαινε στα στρατόπεδα ;
Ι.ΚΑΜΠΑΝΕΛΛΗΣ: Γνώριζαν οι πάντες. Να ! τι μου είπε ένας Γερμανός πολιτικός κρατούμενος, ο Βίλχελμ Γιόχαν Σνάϊντερ, που είχε περάσει τουλάχιστον τρία χρόνια στο στρατόπεδο και που πριν είχε ζήσει τρία χρόνια στην Αθήνα με την ιδιότητα του γενικού αντιπροσώπου μίας γερμανικής βιομηχανίας ηλεκτροεργαλείων: «Όλοι τα ξέρανε… Ολόκληρη η Γερμανία απ’ άκρον εις άκρον και θα σου το αποδείξω αμέσως… Κοίταξε καλά αυτό το χάρτη της Γερμανίας, πριν την πάρει ο διάβολος! Βλέπεις όλους αυτούς τους κύκλους; Έχω μαρκάρει τα στρατόπεδα συγκεντρώσεως! Ο κάθε κύκλος καλύπτει έκταση ακτίνας πενήντα χιλιομέτρων. Τι αποδεικνύεται; Πως η μισή Γερμανία είναι μέσα στους κύκλους. Άρα, οι μισοί Γερμανοί ξέρανε οπωσδήποτε για τα στρατόπεδα συγκεντρώσεως και τα στρατόπεδα εξοντώσεως! Ύστερα απ’ αυτό, αγαπητέ μου, μου είναι δύσκολο να πιστέψω πως ο μισός γερμανικός λαός ήξερε κι ο άλλος μισός δεν είχε ιδέα.»
Αλλά συνυπεύθυνοι ήταν και οι μη-Γερμανοί, γιατί άργησαν να αντιδράσουν. Μπορούσαν να το προλάβουν το κακό και δε θέλησαν να το προλάβουν. Δε βοήθησαν π.χ. τη δημοκρατική Ισπανία όσο θα έπρεπε κατά του Φράνκο.
-Και το σταθερό ερώτημα : «πως ανέχθηκε αυτός ο λαός με τέτοια  παιδεία να γίνουν τόσα εγκλήματα εξ’ ονόματός του»;
Ι.ΚΑΜΠΑΝΕΛΛΗΣ: Αυτό συνέχισε να με απασχολεί για πολλά χρόνια μετά τον πόλεμο. Όταν πήγα στη Γερμανία, το 1966 και μετά, πήγα στο Μπούχενβαλ, το οποίο απέχει μόλις 5χλμ από το σπίτι του Γκαίτε στη Βαϊμάρη, όπου βρίσκεται και το σπίτι του Σίλερ και μία εκκλησία όπου ο Μπαχ έπαιζε τα έργα του,..και άλλες μεγάλες μορφές της διανόησης και της τέχνης. Και όμως, 5χλμ από εκεί έκτισαν το Μπούχενβαλ…. Ακόμη δεν έχω δώσει απάντηση, αλλά επειδή είναι και το ζήτημα των ημερών μας, υπάρχει και ο παράγοντας φανατισμός.
Αλλά, ο φανατισμός έχει και άλλα αίτια : ο Γερμανικός λαός είναι λαός που πειθαρχεί, έχει έπαρση, ταπεινωμένος από τη Συνθήκη των Βερσαλλιών βρέθηκε ένας άνθρωπος ή κάποιοι άνθρωποι, γιατί ο Χίτλερ δεν ήταν μόνος του, του ερέθισαν τον εγωισμό του, του ανύψωσαν το ηθικό του και στη συνέχεια τα κατάφεραν με τη σιδηρά πειθαρχεία να τακτοποιήσουν τα οικονομικά, να μην υπάρχουν άνεργοι, αλλά να υπάρχει, από την άλλη πλευρά, η τρομοκρατία. Ήταν κάτι που το πέτυχε και ο Μουσολίνι : να δώσει δουλειά και να τον λατρέψει ο ιταλικός λαός.
-Ωστόσο ο Σνάιντερ σας είπε : «Τι βλάκες που είναι οι Γερμανοί ! Πίστεψαν έναν παράφρονα που φώναζε «δε θέλουμε βούτυρο, θέλουμε κανόνια».
Ι.ΚΑΜΠΑΝΕΛΛΗΣ: Και αυτή η παρατήρηση σημαίνει πάρα πολλά για τη Γερμανία όπου υπάρχει ένας βουτυροτραφής λαός.
-Ωστόσο, το ερώτημα δεν τίθεται μόνο για τους Γερμανούς. Τίθεται και για όσα συμβαίνουν, εδώ και χρόνια, μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων.
Ι.ΚΑΜΠΑΝΕΛΛΗΣ: Δύσκολες οι απαντήσεις, γιατί η κατάσταση δεν είναι άσπρο-μαύρο. Με στεναχωρεί και με θυμώνει πολύ ό,τι συμβαίνει εκεί κάτω, αλλά υπάρχει κάτι στο Ισραήλ που δεν το ξέρουμε. Υπάρχουν Εβραίοι που είναι αντίθετοι με την επίσημη κυβερνητική πολιτική του Ισραήλ, την πολιτική των γερακιών τύπου Σαρόν. Αυτοί που έζησαν στα στρατόπεδα συγκεντρώσεως ή τα παιδιά αυτών είναι εναντίον αυτής της πολιτικής. Διαμαρτύρονται. Στο Ισραήλ πήγαν και πολύ Εβραίοι από τις αραβικές χώρες που έως τότε ζούσαν ειρηνικά με τους άλλους άραβες. Αλλά όταν άρχισε η ρήξη με τους Παλαιστίνιους, που οι Παλαιστίνιοι είχαν δίκιο να διαμαρτύρονται, πήγαν Εβραίοι από το Μαρόκο, το Αλγέρι, την Αίγυπτο κ.α., οι οποίοι δεν είχαν σχέση με τα στρατόπεδα συγκεντρώσεως. Αυτή την κατηγορία των Εβραίων τους φανατίζει ένα ιερατείο που αρέσκεται να διατηρεί μία κατάσταση συγκεχυμένη. Δεν είναι όλοι οι Ισραηλινοί υπεύθυνοι γι’ αυτό που συμβαίνει στην περιοχή. Υπάρχουν πολλοί που έχουν πάει φυλακή για τις απόψεις τους.
Εάν μπορούσαν να συμβιώσουν οι Ισραηλινοί και οι Παλαιστίνιοι θα ήταν η ευτυχέστερη και πλουσιότερη χώρα. Δεν τους λείπει τίποτα. Οι Ισραηλινοί είναι ευφυέστατοι άνθρωποι, π.χ. έκαναν περιβόλι την έρημο… και οι Παλαιστίνιοι πολύ μορφωμένοι. Με τέτοιο εμπόριο ανεπτυγμένο, βιομηχανίες, βιοτεχνίες κ.ά., θα ήταν η πλουσιότερη χώρα και αυτό θα κατέληγε υπέρ των αράβων, αλλά ο φανατισμός έχει τη δική του λογική.
-Το 1963 λέτε πως συνειδητοποιήσατε πως ο μικρόκοσμος του απελευθερωμένου Μαουτχάουζεν ήταν η πρώιμη εικόνα του μεταπολεμικού κόσμου.
Ι.ΚΑΜΠΑΝΕΛΛΗΣ: Ναι, μέσα στο στρατόπεδο φάνηκαν ήδη αυτά που θα συνέβαιναν μετά. Άνθρωποι που δεν ήθελαν να γυρίσουν στην πατρίδα τους. Άνθρωποι μελλοθάνατοι στο στρατόπεδο, στη συνέχεια κυνηγιόντουσαν για να σκοτωθούν για πολιτικο-ιδεολογικές διαφορές.
Όταν γύρισα στην Ελλάδα, η χώρα μου βίωνε ήδη ένα άλλο δράμα. Έχουν γίνει τα Δεκεμβριανά. Η γειτονιά μου ήταν ήδη διαιρεμένη. Έχουν χαθεί πολλά θύματα. Αυτό ήταν τραγικό. Σε λίγο ξεκίνησε ο νέος εμφύλιος. Και ξανά τα ίδια. Τους φίλους μου που τους πάνε στη Μακρόνησο, οι μελλοθάνατοι… Να τι εννοώ όταν αναφέρομαι στη μικρογραφία του Μαουτχάουζεν : την κοινωνία την μοιρασμένη, τη διχασμένη, την αμετανόητη ανθρωπότητα, -γιατί αυτό συνέβη και σε άλλες χώρες, όχι μόνον στην Ελλάδα. Ένας κόσμος μοιρασμένος, διχασμένος που δεν έχει διδαχθεί τίποτε από την πρόσφατη ιστορία. Έτοιμος να ξανακάνει τα ίδια.
-Πιστεύετε πως συνεχίζουμε να ζούμε σ’ έναν παρόμοιο μικρόκοσμο ;
Ι.ΚΑΜΠΑΝΕΛΛΗΣ: Θα ’λεγα ναι ! Βέβαια, το τοπίο δεν είναι το ίδιο. Μέχρι την πτώση του Τείχους υπήρχε το Ανατολικό και το Δυτικό μπλοκ. Όλο αυτό το μπλοκ ήταν ενωμένο και πολεμούσε τον Χίτλερ. Ξαφνικά βρέθηκε οι σύμμαχοι να έχουν γίνει αντίπαλοι, αλλά και οι δύο να έχουν γίνει μιλιταριστές. Όπως πολύ εύστοχα αναφέρεται στην ταινία «Ο μπαμπάς ο πόλεμος», οι νικητές του Χίτλερ έγιναν μαθητές και διάδοχοί του.
Όταν απελευθερώθηκε το Στρατόπεδο, υπήρχε μία αισιοδοξία τρομακτική. Ήταν σαν να άνοιξαν οι πόρτες, οι καλές πόρτες και τώρα μπορείς να επιλέξεις τη ζωή που θα κάνεις… χωρίς φόβο, τρόμο, περιορισμούς κτλ… και λίγο-λίγο-λίγο διαπιστώνεις πως δεν άνοιξαν πολλές πόρτες ή τέλος πάντων άνοιξαν κάποιες πορτίτσες. Ο Πολωνός π.χ. που δεν θέλει να επιστρέψει στην κατεχόμενη από τους Σοβιετικούς Πολωνία. Έχουμε δηλ. ήδη ανθρώπους για τους οποίους οι πόρτες δεν είχαν ανοίξει. Δεν μπορούσαν να επιλέξουν. Έπρεπε να αυτό-εξοριστούν αφού δεν ήξεραν που αλλού να πάνε.
Βεβαίως και υπάρχουν κάποια αντιφατικά πράγματα: π.χ. πως θα απελευθερωνόταν η Ευρώπη χωρίς την τ. Σοβιετική Ένωση; Από την άλλη για τον Πολωνό, ο Ρώσος είχε μοιράσει την Πολωνία με τον Γερμανό… υπήρχαν και τα ιστορικά προηγούμενα. Γιατί η Πολωνία και η Ρωσία ήταν ό,τι η Γαλλία με τη Γερμανία, ό,τι η Ελλάδα με την Τουρκία…
Γι’ αυτό και το βασικό συμπέρασμα του βιβλίου, έως και σήμερα δεν αλλάζει. Το ίδιο είναι : δεν διδασκόμαστε και επαναλαμβάνουμε τα ίδια λάθη.
Δείτε τι συμβαίνει τώρα στο Αφγανιστάν. Εκεί υπάρχει μία ισχυρή μεγάλη ομάδα που έχει επιβληθεί στον υπόλοιπο πληθυσμό, τον καταδυναστεύει και τον κρατά σε μία απαράδεκτη κατάσταση. Αυτό δεν μπορεί να συνεχιστεί. Βεβαίως δεν είμαι υπέρ των βομβαρδισμών αλλά η αντίσταση των Αφγανών κατά της Σοβιετικής Ένωσης ήταν πολύ πιο ηθική γιατί τότε οι Μουτζαχεντίν ήταν ενωμένοι. Τώρα είναι μοιρασμένοι μεταξύ τους.
Ήδη η αντίφαση φαίνεται από την εκδηλωμένη αγάπη του κόσμου για το «Μαουτχάουζεν» και την καθημερινή διεθνή πρακτική.
Το ό,τι ο κόσμος αγαπά τα τραγούδια του «Μαουτχάουζεν» ή γενικότερα την τέχνη, είναι περαστικό. Τ’ αγαπά για λίγη ώρα και μετά τα παίρνει ο αέρας. Πηγαίνουμε π.χ. και ακούμε τη «Νεκρώσιμη ακολουθία», κείμενο σοφό, που με συγκλονίζει για τη σοφία του και την ποίησή του συνάμα. Είναι πολύ σημαντικό κείμενο. Όσοι το ακούνε έως την ταφή γίνονται σοφότεροι, όλοι. Μετά την ταφή… επανέρχονται στην ίδια μωρία ή απάθεια και ξανακάνουν τα ίδια. Το ό,τι πάμε σε μία συναυλία ή βλέπουμε ένα σοφό έργο φαίνεται πως δεν αρκεί για να αλλάξει τον κόσμο !

 Ευχαριστώ τη φίλη μου Ξένη Μπαλωτή που μου εμπιστεύτηκε την τόσο ενδιαφέρουσα συνέντευξη με τον Ιάκωβο Καμπανέλλη, που της είχε παραχωρήσει στο σπίτι του, στις 10 Νοεμβρίου 2001.

Τετάρτη 30 Μαρτίου 2011

Αφιέρωμα στον Ιάκωβο Καμπανέλλη (μέρος πρώτο) / Tribute to Iakovos Kambanellis (part one)

Βιογραφικό σημείωμα                                      

Γεννήθηκε στη Νάξο στις 3 Δεκεμβρίου του 1922. Το 1935 η οικογένειά του έρχεται για μόνιμη εγκατάσταση στην Νίκαια. Στη κατοχή αναμείχθηκε στην αντίσταση αλλά όταν συνελήφθη από τους Γερμανούς (1943) οδηγήθηκε και κρατήθηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Μαουτχάουζεν μέχρι τις 5 Μαΐου 1945 οπότε και απελευθερώθηκε από τις συμμαχικές δυνάμεις.
Όταν γυρίζει στην Ελλάδα, οι παραστάσεις του Θεάτρου Τέχνης του Καρόλου Κουν, το χειμώνα του 1945-46, τον συναρπάζουν... «εκεί ανακάλυψα τον εαυτό μου και τον προορισμό μου». Αν και δεν ολοκλήρωσε γυμνασιακή μόρφωση έδειξε ιδιαίτερη αφοσίωση στο γράψιμο. Τον Καμπανέλλη ανακάλυψε ο Αδαμάντιος Λεμός. Το πρώτο θεατρικό έργο του ήταν "ο Χορός πάνω στα στάχυα" που παρουσιάστηκε τη θερινή θεατρική περίοδο 1950 από το θίασο Λεμού στο Θέατρο «Διονύσια» της Καλλιθέας.
Παντρεύτηκε την ηθοποιό Τάνια Σαββοπούλου.
Από τα θεατρικά του έργα τα πλέον γνωστά είναι "Έβδομη μέρα της δημιουργίας", "Η Αυλή των θαυμάτων", "Ηλικία της νύχτας", "Παραμύθι χωρίς όνομα", "Γειτονιά των Αγγέλων", "Βίβα Ασπασία", "Οδυσσέα γύρισε σπίτι", "Αποικία των τιμωρημένων", "Το μεγάλο μας τσίρκο", "Ο εχθρός λαός" και "Πρόσωπα για βιολί και ορχήστρα".
Βρισκόταν νοσηλευόμενος σε μονάδα εντατικής θεραπείας μετά από επιπλοκή λόγω της νεφροπάθειας από την οποία έπασχε.[1]
Απεβίωσε στις 29 Μαρτίου 2011 λίγες μέρες μετά το θάνατο της γυναίκας του.[2]


Θεατρικά έργα
  • Χορός πάνω στα στάχυα - Θίασος Αδ. Λεμού, 1950
  • Έβδομη μέρα της δημιουργίας - Εθνικό Θέατρο, Β' Σκηνή, 1955-56
  • Αυτός και το παντελόνι του και Κρυφή ζωή (μονόπρακτα) - Βασ. Διαμαντόπουλος, 1957
  • Η Αυλή των Θαυμάτων - Θέατρο Τέχνης, 1957-58
  • Η ηλικία της νύχτας - Θέατρο Τέχνης, 1958-59
  • Ο Γορίλας και η Ορτανσία - Θίασος Ε. Βεργή, 1959
  • Παραμύθι χωρίς Όνομα - Νέο Θέατρο Βασ. Διαμαντόπουλου - Μαρ. Αλκαίου 1959-60
  • Γειτονιά των αγγέλων - Θίασος Καρέζη, 1963-64
  • Βίβα Ασπασία - Θίασος Καρέζη, 1966-67
  • Οδυσσέα γύρισε σπίτι - Θέατρο Τέχνης, 1966-67
  • Αποικία των τιμωρημένων - Πειραματικό Θέατρο Ριάλδη, 1970-71
  • Ασπασία - Θίασος Καρέζη-Καζάκου, 1971-72
  • Το μεγάλο μας τσίρκο - Θίασος Καρέζη-Καζάκου, 1972-73
  • Το κουκί και το ρεβύθι - Θίασος Καρέζη-Καζάκου, 1974
  • Ο εχθρός λαός - Θίασος Καρέζη-Καζάκου, 1975
  • Πρόσωπα για βιολί και ορχήστρα - Θέατρο Τέχνης, 1976-77
  • Τα τέσσερα πόδια του τραπεζιού - Θέατρο Τέχνης, 1978-79
  • Ο μπαμπάς ο πόλεμος - Θέατρο Τέχνης, 1981
  • Ο αόρατος Θίασος - Εθνικό Θέατρο, 1988
  • Ο δρόμος περνά από μέσα - 1992
Σενάρια κινηματογραφικών ταινιών
Σύνδεσμοι για
2. Ντοκιμαντέρ ΕΡΤ (1957) ΠΡΟΒΟΛΗ
(Το ντοκιμαντέρ «Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΧΡΟΝΩΝ ΜΟΥ» φιλοξενεί τον θεατρικό συγγραφέα ΙΑΚΩΒΟ ΚΑΜΠΑΝΕΛΛΗ. Με σημείο αναφοράς την «ΑΥΛΗ ΤΩΝ ΘΑΥΜΑΤΩΝ», που είναι ένα από τα σημαντικότερα έργα του νεοελληνικού θεάτρου, ο ΙΑΚΩΒΟΣ ΚΑΜΠΑΝΕΛΛΗΣ κάνει λόγο για τη συνεργασία του με τον μεγάλο σκηνοθέτη ΚΑΡΟΛΟ ΚΟΥΝ, για το θέμα της προσφυγιάς και ξεδιπλώνει τα γεγονότα του 1957, μιας χρονιάς δύσκολης για την Ελλάδα που χαρακτηρίζεται από την ανοικοδόμηση και το όνειρο της μετανάστευσης. Η αφήγηση του καλλιτέχνη είναι εμπλουτισμένη με σπάνια οπτικά ντοκουμέντα από την ανοικοδόμηση της ΑΘΗΝΑΣ, από την τελετή ανακήρυξης του Εθνάρχη ΜΑΚΑΡΙΟΥ και των συνεξορίστων του σε επίτιμους δημότες της ΑΘΗΝΑΣ, από την άφιξη τροφίμων αμερικανικής βοήθειας, από τη δολοφονία του στρατηγού ΣΤΕΦΑΝΟΥ ΣΑΡΑΦΗ, από τον καταστροφικό σεισμό που έπληξε το ΒΟΛΟ, τη ΛΑΡΙΣΑ και τα ΤΡΙΚΑΛΑ, γεγονότα που σφράγισαν τη χρονιά 1957).

3. Ντοκιμαντέρ (ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΑ 1 της ΕΡΤ) ΠΡΟΒΟΛΗ
(Σ αυτό το επεισόδιο της σειράς ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΑ, ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΓΟΥΡΑΚΗΣ συζητά με τον ΙΑΚΩΒΟ ΚΑΜΠΑΝΕΛΛΗ για τη ζωή και το έργο του. Ο συγγραφέας μιλά για τη διαδικασία δημιουργίας ενός θεατρικού έργου και για τον τρόπο γραφής του. Βλέπουμε πλάνα από προσωπικές φωτογραφίες, αφίσες και εξώφυλλα βιβλίων του, αλλά και αποσπάσματα από θεατρικές παραστάσεις. Ο συγγραφέας διηγείται την εμπειρία της πρώτης θεατρικής παράστασης που παρακολούθησε, μιλά για την επίδραση του θέατρου Τέχνης ΚΑΡΟΛΟΥ ΚΟΥΝ και εξηγεί το πώς ξεκίνησε να γράφει κείμενα για το θέατρο. Αναφέρεται, επίσης, στις πρώτες του θεατρικές παραστάσεις. Κάνει λόγο για τα νεανικά του χρόνια στο ΜΕΤΑΞΟΥΡΓΕΙΟ και μιλάει για το δημόσιο χαρακτήρα των έργων του. Αναφέρεται στην εμπειρία του από το στρατόπεδο συγκέντρωσης του ΜΑΟΥΤΧΑΟΥΖΕΝ και μιλά για τους ΕΛΛΗΝΕΣ που βρέθηκαν εκεί).

4. Ντοκιμαντέρ (ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΑ 2 της ΕΡΤ) ΠΡΟΒΟΛΗ
(Είναι το δεύτερο μέρος της εκπομπής του ΓΙΑΝΝΗ ΣΓΟΥΡΑΚΗ για το συγγραφέα ΙΑΚΩΒΟ ΚΑΜΠΑΝΕΛΛΗ, στα πλαίσια της σειράς ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΑ. Ο ΚΑΜΠΑΝΕΛΛΗΣ παρουσιάζει τις προσωπικές του απόψεις για το θέατρο. Αναφέρεται στον τρόπο γραφής του και στη μορφή των έργων του. Κάνει λόγο για το θέατρο από ραδιοφώνου και αναφέρεται στις θεατρικές διασκευές του για το ραδιόφωνο και στις συνεργασίες που έκανε. Κάνει λόγο για τη ΜΕΛΙΝΑ ΜΕΡΚΟΥΡΗ και την ταινία «ΣΤΕΛΛΑ», καθώς και για τη συνεργασία του με τον ΝΙΚΟ ΚΟΥΝΔΟΥΡΟ στην ταινία «ΔΡΑΚΟΣ». Αναφέρεται, επίσης, στα έργα του «ΤΟ ΚΑΝΟΝΙ ΚΑΙ ΤΟ ΑΗΔΟΝΙ» και «ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΜΑΣ ΤΣΙΡΚΟ». Παράλληλα, παρακολουθούμε αποσπάσματα από τις ταινίες και τα θεατρικά του έργα).
Τραγούδια σε στίχους Ι.Καμπανέλλη
(Κλικ επάνω στους τίτλους για να διαβάσετε τους στίχους)

 Άμα τελειώσει ο πόλεμοςΜίκης Θεοδωράκης
   
 Από το παράθυρό σουΜίκης Θεοδωράκης
   
 Άρια του δούλουΝίκος Μαμαγκάκης
  
 ΑρνιέμαιΜίκης Θεοδωράκης
  
 Άσμα ασμάτωνΜίκης Θεοδωράκης
   
 Άσπρος τοίχοςΣταύρος Ξαρχάκος
  
 Αστέρι στο παράθυροΣταύρος Ξαρχάκος
  
 Αφιέρωμα στο ΜάνοΣταύρος Ξαρχάκος
  
 Γιατί να 'ρθείςΓιάννης Σπανός
  
 Γυαλίσαν τα κουμπιάΣταύρος Ξαρχάκος
  
 Δόξα τω ΘεώΜίκης Θεοδωράκης
   
 Δυο αδέρφιαΣταύρος Ξαρχάκος
  
 Και παν και πάνεΣταύρος Ξαρχάκος
  
 Καλήν εσπέραν αφεντάδεςΣταύρος Ξαρχάκος
  
 Κι ήταν που λέτε μια φοράΜάνος Χατζιδάκις
  
 Λαχτάρησα μια χώραΜίκης Θεοδωράκης
  
 Μανούλα μουΜάνος Χατζιδάκις
   
 Μαργαρίτα ΜαγιοπούλαΜίκης Θεοδωράκης
   
 Μη γυρίσεις πίσωΣταύρος Ξαρχάκος
  
 Μην πιεις νερόΣταύρος Ξαρχάκος
 ΝανούρισμαΣταύρος Ξαρχάκος
  
 Ναύτη, γερο-ναύτηΜάνος Χατζιδάκις
  
 Ο αδελφός τον αδελφόΜίκης Θεοδωράκης
  
 Ο ΑντώνηςΜίκης Θεοδωράκης
   
 Ο άσωτοςΣταύρος Ξαρχάκος
  
 Ο δραπέτηςΜίκης Θεοδωράκης
   
 Ο Έκτορας κι η ΑνδρομάχηΜάνος Χατζιδάκις
   
 Ο εχθρός λαόςΜίκης Θεοδωράκης
  
 Ο κυρ ΜιχάληςΜάνος Χατζιδάκις
  
 Ο μπροστάρηςΣταύρος Ξαρχάκος
  
 Ο ξεριζωμόςΣταύρος Ξαρχάκος
  
 Ο ΣιδεράςΜάνος Χατζιδάκις
  
 ΟδυσσέαςΓιάννης Σπανός
  
 Οι ΜεγαλέξανδροιΣταύρος Ξαρχάκος
  
 Πόσο μικρός είναι ο άνθρωποςΣταύρος Ξαρχάκος
  
 ΠροσκύνημαΣταύρος Ξαρχάκος
   
 Ρίχνω την καρδιά μου στο πηγάδιΜάνος Χατζιδάκις
   
 Στην ποταμιά σωπαίνει το κανόνιΜάνος Χατζιδάκις
  
 Στρώσε το στρώμα σουΜίκης Θεοδωράκης
   
 Τ' ΑνάπλιΣταύρος Ξαρχάκος

 Τ' απόγεμαΣταύρος Ξαρχάκος
  
 Τα ρολόγιαΣταύρος Ξαρχάκος
   
 Το μεγάλο μας τσίρκοΣταύρος Ξαρχάκος
  
 Το ΣυμβούλιοΜίκης Θεοδωράκης
  
 Το τραγούδι της γκιλοτίναςΣταύρος Ξαρχάκος
  
 Το Χάρο τον αντάμωσαΜίκης Θεοδωράκης
  
 Το ψωμί είναι στο τραπέζιΜίκης Θεοδωράκης
   
 Του χωρισμούΜίκης Θεοδωράκης
  
 Τραγούδι της σημαίαςΜάνος Χατζιδάκις
  
 Φίλοι κι αδέλφιαΣταύρος Ξαρχάκος
  

Πηγή: stixoi info 

Δήλωση Μίκη Θεοδωράκη
"Η είδηση για τον θάνατο του Ιάκωβου Καμπανέλλη με χτύπησε σαν κεραυνός. Όταν έχεις ζήσει μαζί του, τόσο στενά δεμένος από την εφηβεία σου, νοιώθεις μέσα σου ένα κενό, σαν να έχεις χάσει ένα κομμάτι του εαυτού σου. Άλλοι θα μιλήσουν για τη μεγάλη του αξία και την ανυπολόγιστη προσφορά του στην Τέχνη και ειδικά στο θέατρο. Εγώ θρηνώ τον φίλο, τον συνεργάτη και τον άνθρωπο, που ομόρφυνε με τα έργα του τη ζωή μας". 


Τρία τραγούδια του

"Φίλοι κι αδέλφια" με το Νίκο Ξυλούρη

Antonis - Peter Goedhardt(baritone)-Wim Spruut(guitar)

When the war ends (Άμα τελειώσει ο πόλεμος)-Gisela May

Διαβάστε αύριο μια ενδιαφέρουσα συνέντευξη που είχε δώσει στην Ξένη Μπαλωτή ο Ιάκωβος Καμπανέλλης, το Νοέμβρη του 2001:

" Ιστορία και Μνήμη: Μαουτχάουζεν"
Της Ξένης Δ. Μπαλωτή
Ιστορικός  Πανεπιστημίου Σορβόνης (Paris IV)


«Κορίτσι με τα φοβισμένα μάτια / κορίτσι με τα παγωμένα χέρια / άμα τελειώσει ο πόλεμος μη με ξεχάσεις…»
........................................................................................................................................
... Γιατί το «Μαουτχάουζεν» δεν είναι «ένας ύμνος στη ζωή και στον έρωτα», όπως έγραψε ο μουσικοκριτικός Andreas Brandes, αλλά «Η ανάγκη να μιλήσω για την ματαιότητα των θυσιών, και του άδικου αίματος που χύθηκε από τόσους αθώους ανθρώπους και που δεν έγινε δίδαγμα. Αυτός ήταν ο σκοπός μου. Και το συμπέρασμα παραμένει ακόμη το ίδιο : δεν διδασκόμεθα και επαναλαμβάνουμε τα ίδια λάθη,» λέει ο Ιάκωβος Καμπανέλλης....

Παρασκευή 25 Μαρτίου 2011

Sony World Photography Awards 2011

Τέχνη και φωτογραφία πάνε μαζί
Δέκα θαυμάσιες φωτογραφίες, σε ισάριθμες κατηγορίες, διακρίθηκαν στον "Ανοικτό διαγωνισμό" (Open compretition) της Sony World Photography Awards 2011  και δέκα φωτογράφοι διεκδικούν το μεγάλο βραβείο L’  Iris DOr που συνοδεύεται με το χρηματικό ποσό των 25.000 δολαρίων. Οι φωτογραφίες αυτές θα εκτεθούν στο Λονδίνο από 26 Απριλίου μέχρι τις 22 Μαϊου (Εισιτήρια για την έκθεση του Λονδίνου διατίθενται μέσω  του www.worldphoto.org).
Ο διαγωνσιμός αυτός, χρηματοδοτείται από τη Sony και ξεκίνησε το 2007 με την υποστήριξη και συμπαράσταση του Παγκόσμιου Οργανισμού Φωτογραφίας (Word Photography Organisation).
Είναι γεγονός ότι η δημιουργία και το ταλέντο δεν γνωρίζουν γεωγραφικά πλάτη και μήκη. Έτσι, βλέπουμε πως το φετινό ενδιαφέρον από 148 χώρες, ξεπέρασε τις … 51.000 συμμετοχές και το επίπεδο των συμμετοχών έφερε σε δύσκολη θέση τους κριτές.

Οι νικητές είναι:
Action: Chan Kwok Hung (Hong Kong) 
After Dark: Chumlong Nilkon (Thailand) 
Architecture: Marek Troszczynski (Poland)
Arts & Culture: Hubert Januar (Indonesia) 
Fashion: Edina Csoboth (Hungary) 
Nature & Wildlife: Andiyan Lutfi (Indonesia) 
Panoramic: Wolfgang Weinhardt (Germany) 
People: Raghuranjan Sarkar (India) 
Smile: Carlos Henrique Reinesch (Brazil)
Travel: James Chong (Singapore) 
Διαβάστε περισσότερα / Read more

Action: Chan Kwok Hung (Hong Kong) 

After Dark: Chumlong Nilkon (Thailand)

 Architecture: Marek Troszczynski (Poland)

 Arts & Culture: Hubert Januar (Indonesia) 

 Fashion: Edina Csoboth (Hungary) 

Nature & Wildlife: Andiyan Lutfi (Indonesia) 

Panoramic: Wolfgang Weinhardt (Germany) 

 People: Raghuranjan Sarkar (India) 

 Smile: Carlos Henrique Reinesch (Brazil)

 Travel: James Chong (Singapore)

 Εδώ είναι ... όλα τα λεφτά!!!
Μία ακόμα φωτογραφία του τρομερού Chan Kwok Hung από το Hong Kong που δεν διακρίθηκε αλλά είναι προσωπική μου επιλογή. Συγκεντρώνει τέσσερα στοιχεία: Άριστη σύνθεση, αξαίσιοι φωτισμοί, κίνηση και χρώματα συμπληρωματικά που κινούνται από το καφέ σκούρο μέχρι το μουντό κόκκινο. Με άλλα λόγια, θεμά χρώματα. Δηλαδή, τι παραπάνω έχει ένα έργο ζωγραφικής τού, ας πούμε, Φασιανού.... Πέρα από αυτά, μεταφέρει και την είδηση πως σε κάποιο άλλο σημείο του πλανήτη, τα παιδιά, εναρμονισμένα με τη φύση, παίζουν στις αλάνες ή σε λιβάδια. Το κοινό σημείο με τον υπόλοιπο κόσμο δεν θα μπορούσε να είναι κάτι άλλο από τη  θεά μπάλα και μάλιστα δερμάτινη!